17.
yüzyılda uzayıp giden Avusturya ve İran ile savaşlar devleti
uğraştırıyordu. Osmanlı Devleti'ni uğraştıran bir başka konu da iç
isyanlardı.
İSYANLAR
1)-İstanbul
İsyanları
2)-
Taşra İsyanları
a)-Celali
İsyanları
b)- Eyalet İsyanları
1)-
İSTANBUL İSYANLARI: Bu isyanlar İstanbul'daki Kapıkulu Ocakları (özellikleri
yeniçeri ve sipahiler) tarafından çıkarılan isyanlardır. Bu ayaklanmalara zaman
zaman halk ve ulema sınıfı da katılmıştır.
Sebepleri:
* Devşirme sisteminin bozulması
* Devlet yönetiminin bozulması (iktidara gelmek isteyen vezirler, saray
entrikaları)
* Ulufe ve cüluslerin zamanında verilmemesi veya ayarı bozuk parayla verilmesi.
NOT:
Askeri isyanların başlangıcı Fatih dönemine kadar gider.Duraklama
Dönemindeki isyanların en önemlileri III.Murat, II.Osman, IV.Murat ve IV.Mehmet
zamanlarında çıkanlardır. III.Murat Döneminde(1574-1595); ulufelerin ayarı
bozuk para ile ödenmesi üzerine yeniçeriler ayaklanarak, isteklerine
kavuşmuşlardır. Genç Osman Döneminde(1618-1622); yeniçeriler II.Osman'ın
Yeniçeri Ocağını kaldırmak istediğini anlayarak ayaklanmışlar ve Padişahı
tahttan indirerek Yedikule zindanlarında boğarak öldürmüşlerdir. (1622)
NOT: II.Osman bir isyan sonucu
öldürülen ilk padişahtır. Bu olay Yeniçerilerin devlet içindeki gücünü
artırmıştır.
IV.Murat Döneminde(1623-1640); İki kez saraya yürüyen Yeniçeriler padişahın
gözü önünde sadrazamı öldürdüler.
IV.Mehmet Döneminde(1648-1687): Haremağaları ve saray kadınlarının devlet
işlerine karışmasına kızan sipahiler ayaklandı. Padişahtan 30 kadar devlet
adamını istediler.İstekleri kabul edildi. Bu kişilerin cesetleri Sultan Ahmet
Meydanında Çınara asıldı. Bu yüzden bu olaya VAKA-İ VAKVAKİYYE (Çınar Vakası)
denir.(1656)
IV. Mehmet Yeniçeriler tarafından bir başka ayaklanma sonucu tahttan
indirilmiştir.(1687)
2)-
TAŞRA İSYANLARI: İstanbul dışında meydana gelen isyanlardır.
a)- CELALİ İSYANLARI: Anadolu'da meydana gelen isyan ve karışıklıklara
"Celali İsyanları" denilmiştir. Celali kelimesi Yavuz döneminde
Yozgat ve çevresinde ayaklanan "Bozoklu Celal" adından gelir. Başlıca
Celali İsyanları: Karayazıcı, Canbolatoğlu, Kalenderoğlu, Katırcıoğlu, Abaza
Mehmet Paşa, Tavil Ahmet, Gürcü Nebi, Deli Hasan, isyanlarıdır.
Celali İsyanlarının Sebepleri:
* Devlet yönetiminin bozulması
* Ekonominin bozulması ve vergilerin artması
* Taşrada bulunan yöneticilerin, kadıların ve askerlerin halka olumsuz
davranışları
* Özellikle beylerbeyi ve sancak beylerinin devşirme kökenli olması nedeniyle
Türk halkıyla gereken duygusal bağları kuramamaları.
Celali İsyanlarının Sonuçları: Bu isyanlar bazen taviz verilerek, bazen de
şiddet kullanılarak bastırılmışlardır. Ancak isyanlar sonucu Anadolu'da
dirlik ve düzen bozulmuş, ekonomik hayat felce uğramıştır.
b)-
EYALET İSYANLARI: Yemen, Bağdat, Kırım, Eflak, Boğdan ve Erdel'de meydana gelen
isyanlardır.
Sebepleri:
* Devlet otoritesinin zayıflamasıyla eyaletlerdeki yerel yöneticilerin
devletten ayrılma istekleri,
* Yöneticilerin olumsuz tutum ve davranışlarına halkın tepki göstermesi
NOT: Bu isyanları Fransız ihtilalinden
sonra başlayan "Milliyetçilik" hareketleriyle karıştırmamak
gerekir. Çünkü bu dönemde MİLLİ DEVLET kurma fikri ortaya çıkmamıştır.