A- İÇ NEDENLER
1)-Devlet
idaresinin bozulması
2)-Askeri
teşkilatın bozulması
3)-İlmiyenin(eğitimin)
bozulması
4)-Maliyenin(Ekonomi)
bozulması
5)-Toplum
yapısının bozulması
B-
DIŞ NEDENLER
1)-Devletin
doğal sınırlarına ulaşması(Doğuda İran, Kuzeyde Rusya,Batıda Avusturya)
2)-Avrupa'da
merkezi krallıkların kurulması(Topun kullanılması, Feodalitenin çözülmesi
3)-Avrupa'da
Rönesans ve Reform sonucu bilim ve tekniğin gelişmesi
4)-Avrupa'nın
coğrafi keşiflerle zenginleşmesi (Altın ve gümüş Avrupa'yı zenginleştirdi)
5)-Coğrafi
keşifler sonucu Osmanlı ticaret gelirlerinin azalması, Avrupa'daki altının
çoğalmasıyla Akçenin değer kaybetmesi
A-İÇ
NEDENLER
1)-DEVLET
İDARESİNİN BOZULMASI(Merkez yönetiminin bozulmas)
a)- Kanuni'den sonra gelen Osmanlı padişahları devlet yönetiminden
uzaklaşmışlardı, seferlere katılmıyorlardı. Böylelikle sadrazamlar
padişah adına devleti yönetmeye başladılar. Sokullu Mehmet Paşanın
yeteneği ve Köprülü Sülalesi'nin başarıları padişahları gölgede bırakmıştı.
b)- Kanunlara uyulmamış, saray kadınları, ocak ağaları ve ulema devlet işlerine
karışınca devlet yönetimi bozulmuştu.
c)-
III. Mehmetten sonra şehzadelerin "SANCAĞA ÇIKMA" usulü kaldırılınca,
Şehzadeler devlet yönetiminde tecrübe kazanmaktan yoksun kaldılar. (Şehzadeler
sarayda KAFES HAYATI yaşadılar.)
d)- Osmanlı Veraset sisteminin etkisi
OSMANLI VERASET SİSTEMİNDEKİ DEĞİŞMELER:
* Osman ve Orhan Beyler zamanında ülke hükümdar ailesinin ortak malı idi.
* I.Murat'tan itibaren ülke sadece padişah ve oğullarının sayıldı.
*
Fatih Sultan Mehmet en güçlü olanın tahta geçme anlayışını getirdi. (Kardeş
katliyle amaç ülkenin birliğini sağlayarak bölünmesini önlemek ve en güçlü
olanın başa geçmesini sağlamaktı.)
*
I. Ahmet (Duraklama Devri) döneminde yapılan değişiklikle Osmanlı Hanedanı
içinde en yaşlı ve akıllı olanın (EKBER ve ERŞED) padişah olması esası
benimsendi.
2)-ASKERİ
TEŞKİLATIN (SEYFİYENİN) BOZULMASI:
a)- Tımarların ( Dirlik topraklar) dağıtımındaki adaletsizlik Tımarlı ordusunun
bozulmasına, Tımarlı sipahilerin sayısının azalmasına, buna karşılık devletin
daha fazla maaşlı asker (kapıkulu) almasına sebep oldu.
AÇIKLAMA: Bu durum sadece ordunun bozulmasına değil, ekonomik, sosyal ve idari
alanda bir çok problemin doğmasına sebeb olmuştur.
b)- III. Murat'tan itibaren devşirme kanununa aykırı olarak yeniçeri ocağına
asker alınmaya başlanmış, maaşlı askerlerin artması devletin ulufe ve cülus
bahsişlerini ödemede sıkıntı çekmesine ve kapıkulu ocaklarının bozulmasına yol
açmıştır.
AÇIKLAMA: Yeniçeri teşkilatında "OCAK DEVLET İÇİNDİR" ilkesi yerini
"DEVLET OCAK İÇİNDİR" ilkesine bırakmaya başlamıştır.
c)- Donanmanın başına denizcilikten anlamayan kişiler getirilmiş, donanma daha
16. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ihmal edilmeye başlanmıştır.
3)-İLMİYE(EĞİTİM)
SINIFINDAKİ BOZULMALAR:
a)- İlmiye sınıfının bozulması, bu sınıfın denetimindeki adalet, eğitim ve
belediye işlerinin de bozulmasına yol açmıştır. Kadılar rüşvetsiz iş yapmamaya
başlamıştır.
b)- Medreselerde okutulan pozitif bilimlerin ihmal edilmesi bilim ve teknik
alanında Avrupa'nın gerisinde kalınmasına sebep olmuştur.
c)- Rüşvet verenlerin, çocuk yaştaki kimselerin (beşik uleması) müderris
olarak(profesör) atanması medreselerde verilen eğitimin kalitesinin düşmesine
neden olmuştur.
AÇIKLAMA: 17.Yüzyıl bilgini KATİP ÇELEBİ medreselerdeki bu durumu eserlerinde
acı bir dille anlatmaktadır.
4)-
MALİYENİN(EKONOMİNİN) BOZULMASI:
a)- Osmanlı Devleti'nin en önemli gelir ve giderleri orduyla ilgiliydi. (Savaş
ganimetleri, bağlı devletlerden alınan vergiler, ordu ve donanmanın maaş ve
masrafları) Ordu ve donanmanın bozulması savaşların kaybedilmesine, ganimet
elde edilmemesine, ordunun masraflarının daha da artmasına, bağlı devletlerin
vergilerini vermemesine neden oldu. Kısaca gelirler azalırken, giderler arttı.
b)- Ulufe ve Cülus bahşişinin artması
ULUFE:Yeniçeri ve diğer kapıkulu askerine 3 ayda bir verilen maaş
AÇIKLAMA: Kapıkulu askerinin artması hazineden ödenen ulufe miktarının da
artmasına sebep olmuştur.
CÜLUS: Tahta çıkmak demektir. Padişahlar tahta geçtiklerinde
kapıkulu askerlerine Cülus bahşişi dağıtırlardı.
AÇIKLAMA: Duraklama ve gerileme
dönemlerinde sık sık padişah değişikliği Cülus bahşişinin de sık sık
dağıtılmasına sebep olmuştur.
c)- Yeni ticaret yollarının bulunması(Ümit Burnu) ve kapitülasyonlar
ticaret ve gümrük gelirlerinin azalmasına sebep oldu.
d)- Avrupalıların Osmanlı piyasasına sürdükleri altın ve gümüş Osmanlı
parasının değer kaybına neden oldu.
5)-
TOPLUM YAPISINDAKİ BOZULMALAR:
a)- Nüfusun artışı ile işşiz ve topraksız insanların ortaya çıkmıştır.
b)- Yönetim, ekonomi adaletteki bozulmalar Anadolu, Rumeli ve diğer eyaletlerde
iç isyanların çıkmasına neden olmuştur.
c)- Osmanlı toplumunun değişik din, mezhep ve uluslardan oluşması nedeniyle bu
unsurlar merkezi otoritenin bozulmasıyla dağılma eğilimi içine girmişlerdir.
DURAKLAMA
DEVRİNDE OSMANLI DEVLETİNİN TOPRAK DURUMU NASILDI
*
Duraklama devrinde toprak kaybı olmamakla birlikte, kayda değer bir toprak
kazancı da gerçekleşmemiştir.
*
Yeni alınan yerler olmakla birlikte bu devirde yükselme devrindeki ilerleme
hızı devam ettirilememiştir.
DURAKLAMA
DEVRİ (1579-1699)
Sokullu
Mehmet Paşa'nın 1579'da ölümünden, 1699 Karlofça antlaşmasına kadar geçen
dönemdir. Bu dönemin
Padişahları
sırasıyla:
III.Murat (1574-1595), III.Mehmet (1595-1603),
I.Ahmet (1603-1617), I.Mustafa
(1617-1618),
II.Osman(Genç)(1618-1622), I.Mustafa (1622-1623),
IV.Murat (1623-1640), I.İbrahim
(1640-1648),
IV.Mehmet (1648)-1687), II.Süleyman(1687-1691),
II.Ahmet (1691-1695) ve II.Mustafa (1695-1703)'dır.
Köprülüler
Devri(1656-1683):
Padişah IV.Mehmet
zamanında sırasıyla Köprülü Mehmet Paşa, Fazıl Ahmet Paşa, Fazıl Mustafa Paşa
ve Merzifonlu Kara Mustafa Paşa sadrazam olmuştur.