1) Yer Yuvarlağının
yapısı :
- Yer yuvarlağının yapısı; güneş
sisteminin ve evrenin oluşumu ile açıklanabilir. 15 milyar yıl önce evren çok
yüksek sıcaklık ve yoğunluktaki bir
yapıdan, patlama sonucunda oluşmuştur.
2) Yer Kabuğunun
yapısı :
-
Yer, zamanla soğumaya başlamıştır. Ve
yerin iç kısmı ise hala sıcaktır. Yer soğumaya başladıkça yeryüzü yavaş yavaş
şekillenmiştir.
-
Yer yüzünden yerin içine doğru inildikçe
her 33 metrede 1 C sıcaklık artmaktadır.
-
Yer kabuğu dünyayı dıştan kuşatan bir
tabakadır. Taş kürenin en üst katını oluşturur.
-
Yer kabuğunun alt katmanı ise bazalt
birleşimindeki taşlardan oluşmuştur. Bu yapıya sima denir.
YER KABUĞUNUN MALZEMELERİ
(KAYAÇLAR) :
1) Püskürük Taşlar :
a)İç püskürük taşlar : Yer kabuğu altındaki mantonun yer kabuğunun çatlak ve
kırık kısımlarından tıkanarak soğumasıyla oluşan taşlardır. (Granit)
b)Dış püskürük taşlar : Yer kabuğu altındaki mantonun yer kabuğunun çatlak ve
kırık kısmından yeryüzüne çıkması ve soğuması ile oluşur. (Bazalt ve andezit)
2) Tortul taşlar : Diğer yüzüne dış güçler tarafından getirilen
maddelerin tortulanmasıyla (Üst üste birikmesiyle) oluşur. İçerisinde yer yer
fosiller bulunur.
a) Mekanik tortullar : Dış güçlerin etkisiyle getirilen çakıl, kum, kil gibi
malzemelerin yeryüzünün çukur yerlerine birikmesiyle oluşur. (Kum taşı, kıl
taşı)
b) Kimyasal tortullar : Suda erimiş halde bulunan minerallerin suyun geçtiği
yere çökelmesi veya tortulanması ile oluşurlar. (Kireç taşı, alçı taşı)
c) Organik tortular : Hayvan, bitki gibi canlı kalıntılarının üst üste
birikip katılaşması ile oluşan taşlardır. (Tebeşir)
3) Başkalaşmış taşlar : Tortul ve
püskürük taşları yüksek sıcaklık ve basınç altında kalarak değişikliğe
uğraması ile oluşur. (Mermer oluşumu)
YER YUVARLAĞININ İÇ YAPISI
-
Yer yuvarlağının dış kısmını oluşturan
katı tabakanın altında manto denilen bölüm yer alır. Manto, yer çekirdeğinin
örtüsü durumundadır.
-
Yer küre hacminin %80’nini manto
oluşturur.
-
Mantodan sonra yer yuvarlağının iç
kısmını çekirdek oluşturur.
-
Çekirdekte sıcaklık 4500 C bulur.
-
Mantonun katı olan üst bölümü yer kabuğu
ile birlikte taş küre olarak adlandırılır.
-
Taş küre levha denilen büyük parçalar
halindedir
JEOLOJİK DEVİRLER
-
Dünyamız şimdiki biçimini alıncaya değin
değişik evrelerden geçmiştir. Birbirinden farklı bu evrelerden her birine
jeolojik zaman denir.
-
Jeolojik zamanlar
dört tanedir ve yaklaşık 570 milyon yıl sürmüştür. Bu dönemde oluşan tortul
taşlar, o dönemde yaşayan canlıların fosillerini içerir.
-
İÇ
VE DIŞ KUVVETLER
-
Enerjisini yerin içinden alan kuvvetlere iç
kuvvetler denir. (dağ oluşumu, kıta oluşumu ve volkanizma dır.)
-
Enerjisini güneşten alan kuvvetlere ise dış
kuvvetler denir. (akarsular, rüzgarlar, dalgalar)
-
İç ve dış kuvvetler birbiriyle sürekli
mücadele halindedir.
-
İç kuvvetler yeryüzünün kabartılarını
meydana getirirken; dış kuvvetler ise bunları aşındırarak ortadan kaldırmaya ve
seviyesine yakın az engebeli düzlüklere (peneplen) dönüştürürler.
-
Dış kuvvetlerin yer yüzünün yüksek
kesimlerinin aşındırmasıyla elde ettiği malzemeler yer yüzünün çukur yerlerinde
(okyanus, deniz) biriktirmesi ile jeoseklinaller oluşur. Bunların
kalınlığı binlerce metreyi bulur.
Yer kabuğunun hareketleri :
- Yer kabuğu bir bütün değildir. Çatlaklardan ve kırık
boşluklardan oluşur. Yer kabuğu bir birinden ayrı parçalardan oluşur. Bu her
bir parçaya levha denir.
-
Bu levhalar manto üzerinde yüzer
haldedirler. Yaklaşık yılda 1-2 cm hareket ederler.