Ödevmatik

A. SİYASİ OLAYLAR

Osmanlı Devleti'nin 18. yüzyıl başlarındaki temel politikası Karlofça ve İstanbul Antlaşmaları ile kaybedilen yerleri geri almak için çalışmak olmuştur. Ancak Osmanlı Devleti bu konuda başarılı olamamış, yeni topraklar kaybetmiştir.

 

1. Osmanlı - Rus Savaşı ve Prut Antlaşması (1711)

18. yüzyılda Rusya'nın başında Çar I. Petro vardı. I. Petro, Rusya'yı kuvvetli bir Avrupa devleti haline getirmek, Karadeniz ve Baltık denizlerine ulaşarak sıcak denizlere inmek, Balkanlarda Rusya'ya bağlı Slav ve Ortodoks devletler kurulmasını sağlamak istiyordu. Ruslar Osmanlılara sığınan İsveçlileri takip etme bahanesi ile Osmanlı sınırlarını geçti. Bu arada Balkanlarda karışıklıklar çıkarmaya çalıştı. Bunun üzerine sefere çıkan Baltacı Mehmet Paşa Rusları Prut nehri kıyılarında kuşattı. Ancak yeniçerilere güvenemediğinden Rusların barış isteğini kabul etti ve Prut Antlaşması imzalandı. Buna göre;

Osmanlılar bu antlaşma ile kaybettiği yerleri geri alma ümidini artırmıştır.

 

Mora, Karlofça Antlaşması ile Venediklilere verilmişti. Buradaki Rumların yardım istemesi üzerine Venedik'e savaş açıldı. Mora geri alındı. Ancak Avusturya, Karlofça Antlaşması’nın bozulduğunu ileri sürerek savaşa girdi. Osmanlı ordusu yenildi ve Pasarofça Antlaşması yapıldı. Buna göre;

Rusya, Prut Antlaşması’na rağmen Karadeniz'e inme ve Balkanlara yerleşme fikrinden vazgeçmedi. Bu amaçla Avusturya ile gizlice anlaştı. Osmanlı Devleti ile Rusya arasında tampon bir devlet olan Lehistan'a yerleşmeye çalıştı. Rusların Leh milliyetçilerini takip bahanesi ile Kırım’a girmesi üzerine savaş başladı. Avusturya’da Rusya'nın yanında yer aldı. Osmanlı kuvvetleri her iki devleti de ağır yenilgilere uğrattı. Önce Avusturya sonra da Rusya ile Belgrat Antlaşmaları yapıldı. Buna göre;

 

Rusya'nın başında bulunan II. Katerina Kırım’ı almak, Karadeniz'e inmek ve Balkanlara yerleşmek için çalışmalarını hızlandırdı. Bu amaçla Lehistan'a yerleşmeye çalıştı. Rusların Leh milliyetçilerini takip bahanesi ile Osmanlı sınırlarını ihlal etmesi ve Kırım'a saldırması üzerine savaş başladı (1768). Altı yıl süren savaşlar sonunda Osmanlılar yenildi. Ruslar Osmanlı donanmasını Çeşme’de yaktı. Ruslarla Küçük Kaynarca Antlaşması imzalandı.

Buna göre;

 

Rusya, Küçük Kaynarca Antlaşması’ndan bir süre sonra Kırım'ı işgal etti. Balkanlardaki Osmanlı topraklarını paylaşmak için Avusturya ile de gizlice anlaştı. Halkı Müslüman olan Kırım’ın işgali üzerine Osmanlı Devleti Rusya'ya savaş açtı. Avusturyada Rusya'nın yanında yer aldı. Osmanlı Devleti yenilmeye başladı. Ancak bu sırada ortaya çıkan Fransız İhtilali Avusturya'yı etkilemeye başlayınca Avusturya işgal ettiği yerleri geri vererek Ziştovi Antlaşması’nı imzaladı. Yalnız kalan Rusya da barış istedi. Ruslarla Yaş Antlaşması yapıldı. Bu antlaşma ile Kırım'ın Rusya'ya ait olduğu kabul edildi.

6. Fransa'nın Mısır'ı İşgali (1798 - 1802)

Fransa, İngiltere'nin Hindistan yolunu kesmek için Napolyon komutasındaki bir ordu ile Mısır'ı işgal etti. İngiltere ve Rusya bu duruma tepki göstererek Osmanlı Devleti'nin yanında yer aldı. Akka'da Nizam-ı Cedit ordusuna yenilen Napolyon Mısır’dan kaçtı. Bir süre sonra da Fransızlar Mısır'ı boşalttı. Bu olay Kanuni döneminde başlayan Osmanlı - Fransız dostluğunu bozdu. İngilizlerin Osmanlılar üzerindeki etkinliği arttı.

 

7. Osmanlı - İran Savaşları (1722 - 1746)

17. yüzyıl başlarında İran karışıklık içindeydi. Rusya'nın İran topraklarını işgale başlaması üzerine Osmanlı Devleti bunu engellemek için harekete geçti. Osmanlı ve Rus kuvvetleri savaşmak üzere iken Fransa'nın aracılığı ile Ruslarla bir antlaşma yapılarak İran toprakları paylaşıldı. İran bu durumu kabul etmeyerek savaşa başladı. Osmanlı - İran savaşları aralıklarla 1746'ya kadar devam etti. İki tarafta önemli bir başarı kazanamadı. Kasr-ı Şirin Antlaşması esas alınarak antlaşma yenilendi.

 

B. 17. YÜZYIL ISLAHATLARI

1. Lale Devri (1718 - 1730)

Pasarofça Antlaşması ile batının üstünlüğünü anlayan Osmanlı yöneticileri batıda bir barış dönemi başlattılar. Lale Devri denilen ve 1730'da Patrona Halil isyanına kadar süren bu dönem bir zevk ve eğlence dönemi olarak bilinmekle birlikte önemli yeniliklerin yapıldığı bir dönem oldu. Lale Devri’nde;

Bütün bu gelişmelere karşılık lüks ve israf arttı. Yeni vergiler ve İran savaşlarındaki başarısızlıklar da tepkilere neden oldu. Bunun sonunda çıkan Patrona Halil isyanı ile Lale Devri sona erdi.

 

2. I. Mahmut Devri (1730 - 1754)

I. Mahmut aslen Fransız olan Humbaracı Ahmet Paşa’ya görev verdi. Bu dönemde;

 

3. III. Mustafa Devri (1756 - 1774)

III. Mustafa ıslahatlar için Koca Ragıp Paşa ve Fransa'dan getirtilen Baron Dö Tot'a görev verdi. Bu dönemde;

 

4. I. Abdülhamit Devri (1774 - 1787)

I. Abdülhamit döneminde ıslahatlara devam edildi.

 

5. III. Selim Devri (1787 - 11807)

III. Selim iyi yetişmiş bir devlet adamı idi. Islahatlara başlamadan önce ileri gelen devlet adamlarından bir heyet oluşturarak yapılacak ıslahatlar hakkında bir rapor aldı. Islahatları belli bir plan dahilinde yapmaya çalıştı. Bu dönemde;

Ancak yapılan ıslahatlardan bazıları hoşlanmadı. Kabakçı Mustafa isyanı çıktı. İsyan sonucunda III. Selim tahttan indirildi. Yapılan ıslahatlar da ortadan kaldırıldı.

 

6. 18. Yüzyıl Islahatlarının Genel Özellikleri

3. Tarhuncu Ahmet Paşa

IV. Mehmet zamanında sadrazam olan Tarhuncu Ahmet Paşa devletin duraklamasının en önemli nedeni olarak mali alandaki bozulmaları görmüştür. Bu nedenle mali alanlarda ıslahatlar yapmaya çalışmıştır.

4. Köprülüler

Tarhuncu’dan sonra devletin mali ve siyasi sorunları artarak devam etti. Bunun üzerine IV. Mehmet Köprülü Mehmet Paşa’ya sadrazamlık teklif etti.

Köprülü Mehmet Paşa, serbestçe çalışabileceği bir ortam oluşturmak ve yaşamını garanti altına almak amacıyla bazı şartlar öne sürdü. Bunlar;

Bu şartların kabul edilmesiyle göreve başlayan Köprülü; devletin iç ve dış durumunu düzeltti, asayiş ve güvenliği sağladı, maliyeyi düzeltti.

Köprülü Mehmet Paşa’dan sonra yerine oğlu Fazıl Ahmet Paşa getirildi. Onun zamanında Girit'in fethi tamamlandı. Avusturya yenilgiye uğratılarak Vasvar Antlaşması yapıldı. Lehistan yenilgiye uğratılarak Bucaş Antlaşması yapıldı. Mali sorunlar çözüldü. Devlet adeta yükseliş dönemi yaşadı.

Fazıl Ahmet Paşa’dan sonra yerine Merzifonlu Kara Mustafa Paşa geçti, ancak onun Viyana’da yenilmesi bütün yapılanları mahvetti.

 

17. yüzyılda yapılan Islahatlar duraklamayı önleyememiştir. Bunda;

etkili olmuştur.

Bütün bunlara rağmen ıslahatlar devletin ömrünü uzatmış, 18. yüzyıl ıslahatları için bir basamak olmuştur.